Taalgroep
Indo-europees / Germaans / Westgermaans / Ingwaeoons (Kustwestgermaans)
Gebied en variëteiten
Het Engels wordt gesproken in Engeland, de Verenigde Staten, Canada, Australië, Nieuw-Zeeland en dient als eerste of tweede taal in het hele Verenigd Koninkrijk en in bijna alle voormalige Britse koloniën. Het is de lingua franca in de voormalige koloniën die tegenwoordig multi-etnisch en meertalig zijn. Er wordt vaak de voorkeur gegeven aan Engels, omdat het de naam van ‘neutraliteit’ heeft. Dat wil zeggen: geen lokale taal en cultuur wordt bevoordeeld. De campagne om van het Hindi de landstaal van India te maken, bijvoorbeeld, mislukte, en het Hindi heeft nooit de positie van het Engels kunnen aantasten.
Kennis van het Engels als tweede taal is toonaangevend en noodzakelijk in bijna de hele wereld, en het vloeiend Engels kunnen spreken geeft vaak aan dat iemand een goede opleiding heeft genoten. In enkele voormalige Britse en Amerikaanse koloniën (vooral in Pakistan, India, Bangladesh, Sri Lanka, Maleisië, Singapore en de Filippijnen) heeft dit geleid tot een constante wisseling tussen de lokale taal en Engels. In extreme gevallen (zoals met Tagalog, Hindi en Punjabi) gebeurt dit wel één of meerdere keren per zin, zelfs in de officiële media. Als resultaat van toenemend en verbeterend onderwijs van het Engels als een vreemde taal, samen met de toenemende blootstelling aan Engelse media, neemt de kennis van het Engels wereldwijd geweldig toe. Dit geldt ook voor landen die geen hechte historische banden met het Engels hebben, zoals landen waar Frans, Spaans, Portugees, Russisch, Deens of Nederlands officieel domineren als voormalig koloniale talen. De afgelopen jaren is het tempo van deze ontwikkeling alleen nog maar toegenomen, vanwege de overheersing van de Engelse taal op internet.
Het Engels is de moedertaal van vele deels Britse of deels Europese burgers in voormalige Britse koloniën (en van de Anglo-Indiase bevolking in India en van “Euraziaten” in Maleisië en Singapore).
Het Engels wordt gepromoot als de lingua franca van het Zuid-Afrika van na de apartheid. Vele Zuid-Afrikanen nemen het Engels over als hun eerste taal, vooral “kleurlingen”, waarvan de meeste van oorsprong Afrikaans spraken.
Meer en meer universiteiten in landen waar Engels geen officiële taal is bieden studies, vooral zomerlessen, in het Engels aan en accepteren scripties en licentiaatverhandelingen in het Engels.
Het Engels heeft het Frans vervangen als officiële lingua franca van het wereldwijde postsysteem en van diplomatische relaties, en het is de taal van de luchtverkeerscontrole.
Veel talen zijn doorspekt met Engelse leenwoorden, en Engelse invloeden blijven sterk toenemen dankzij de internationalisering van de media. In West-Europese landen hebben verbeterde Engelse leermethoden en dus kennis van het Engels geleid tot sterk verengelste termen, vooral in jongerentaal. Hieronder vallen ook complete zinnen. Sommigen hiervan bereiken zelfs het algemene taalgebruik (bijvoorbeeld “sorry” in het Nederlands).
Geschiedenis
Het Engels vindt zijn oorsprong als een groep Angelsaksische dialecten in het gebied dat nu Engeland is, en in zuidoost Schotland (tot aan de rivier de Firth of Forth). Deze dialecten, waarvan de belangrijksten Wessexian, Northumbrian en Kentish & Mercian waren, kunnen nog steeds teruggevonden worden in het hedendaagse taalgebruik.
Germaanse taaldiversiteit in het vroege Groot-Brittannië komt deels door substraten van verschillende Keltische taalvariëteiten en deels door de diverse taalkundige achtergrond van de Germaanse kolonisten uit het tegenwoordige Zuid-Denemarken, Noord-Duitsland, Nederland en België: Saksen, Angelen, Juten en Friezen. Echter, terwijl het Angelsaksisch van Schotland zich onafhankelijk ontwikkelde en bekend werd onder de naam “Schots” (Scots), werden de dialecten van Engeland samengebracht onder één Engelse standaardtaal.
Deense aanvallen en overheersing, beginnend in de 9e eeuw, vooral in de oostelijke gebieden van Groot-Brittannië, resulteerden in grote Noordgermaanse invloeden op de vroeg-Engelse dialecten.
Na de Normandische Invasie van Engeland in 1066 had de Franse taal in Engeland een hogere status dan de Angelsaksische dialecten, en het is goed mogelijk dat het Engels op dat moment op het punt stond om uit te sterven. Ironisch genoeg werd het tij gekeerd door uitgerekend een groep Cornischsprekende wetenschappers[1] die, wellicht door de ervaring van het uitsterven van een taal, een beweging op gang zetten om het Engels weer te populariseren. Echter, de tijdelijke overheersing van het Frans had een enorme blijvende invloed op de Engelse taal. Niet alleen heeft het Engels een bijzonder groot aantal Romaanse leenwoorden en –uitdrukkingen aan de Franse bezetting overgehouden, maar ook leidde het gebruik van het Engels door regerende buitenlanders en verfranste Britten leidde er toe dat het Engels beroofd werd van het grootste deel van haar oorspronkelijke morfologische complexiteit. Hierdoor boette de Engelse syntax veel in aan flexibiliteit, maar liet tegelijkertijd een grote lexicale en idiomatische flexibiliteit en vindingrijkheid toe. Mede hierdoor beschouwen sommige wetenschappers het Engels als een soort creooltaal.
Het begin en vroege ontwikkeling van het Engels als hybride taal en haar voortdurende wereldwijde contacten en invloed hebben ervoor gezorgd dat het Engels zich bijzonder makkelijk aanpast aan verschillende taalkundige en culturele omstandigheden. Desondanks zijn er verscheidene tegenstanders van de uitbreiding van het Engels als wereldwijde lingua franca. Dit zijn voornamelijk organisaties en overheidsinstellingen die zich verzetten tegen wat zij als bedreiging van eigen taal en cultuur beschouwen.
Het succesverhaal van het Engels als een internationale taal is des te opmerkelijker als men in ogenschouw neemt dat haar orthografie niet drastisch is veranderd sinds ongeveer het begin van de 15e eeuw, en dat haar historische (vaak inconsistente) spellingssysteem het noodzakelijk maakt om de spelling van ieder willekeurig woord uit het hoofd te leren.
Het Engels heeft een groot aantal woorden overgenomen uit talen waarmee het in historisch perspectief in contact heeft gestaan, waaronder: Schots, Frans, Gaelic, Latijn, Scandinavisch, Nedersaksisch, Nederlands, Duits, Arabisch, Urdu, Hindi, Bengali, Singalees, Tamil, Maleisisch, Birmaans, Chinees (vooral Kantonees), Spaans, verschillende Noord-Amerikaanse en Oceanische talen.
Dialectologische verscheidenheid van het Engels is enorm, maar neemt steeds verder af vanwege de invloeden van nationale en internationale media. Met afstand de meest diverse regio is het Verenigd Koninkrijk, vooral Engeland. De meeste Engelse varianten wereldwijd zijn vooral gebaseerd op Zuidengelse dialecten, die “niet-rotisch” zijn (ze spreken de eind-r niet uit). De varianten van Australië en Nieuw-Zeeland zijn gebaseerd op Zuidengelse dialecten met invloeden van lokale en immigrantentalen. De Engelse varianten van Noord-Amerika zijn behoorlijk divers, vooral langs de oostkust. De meeste daarvan zijn “rotisch” (ze spreken de eind-r wél uit), net zoals de meeste dialecten van Schotland, Ierland en van grote delen van de Engelse westkust. Een groot deel van de diversiteit van Noord-Amerikaans Engels komt door de invloeden van plaatselijke talen, West-Afrikaanse talen, Spaans (vooral in het zuidwesten), Frans (in Canada en het zuidoosten van de VS), en verschillende immigrantentalen, zoals Schots, Duits, Jiddisch, Italiaans en Pools (nu ook steeds meer de niet-Europese immigrantentalen). De VS heeft een eigen spelling van het standaardengels ontwikkeld, maar er zijn geen noemenswaardige verschillen met andere spellingssystemen. Engelse varianten van de Caribische eilanden zijn vrij divers en zijn beïnvloed door plaatselijke talen en Afrikaanse talen, maar ook door Frans en Spaans en in sommige gebieden door Nederlands en Zeeuws.
Aantal sprekers
Het aantal mensen dat Engels als eerste taal spreekt, wordt momenteel geschat tussen de 340 en 350 miljoen. In termen van moedertaalsprekers staat het Engels daarmee op de tweede plaats, achter Mandarijn Chinees (ong. 900 miljoen) en Spaans (ong. 310 miljoen). Echter, in termen van tweede taal of eerste vreemde taal als wel in termen van geografische verspreiding staat het Engels ontegenzeggelijk bovenaan, op ruime afstand van de rest. Het aantal mensen dat Engels als tweede taal gebruikt is een hoog en snel groeiend percentage van de wereldbevolking.
Status
Het Engels heeft officiële status in het Verenigd Koninkrijk, Canada, Australië, Nieuw-Zeeland en een aantal voormalige Britse koloniën. Door het Schots beïnvloedde varianten van het Engels overheersen in Schotland, alhoewel het Gaelic daar een officiële minderheidsstatus geniet, en (onder druk van de Europese Unie en Schotse taalactivisten) is aan het Schots (de taal die het meest verwant is aan het Engels) recentelijk een lage beschermingsstatus toegekend als streektaal. In Ierland heeft het Iers (Gaelic) de status van landstaal, maar de overgrote meerderheid van de bevolking spreekt Engels als moedertaal. Canada is officieel tweetalig: Engels en Frans, maar het Engels domineert in de grootste delen van het land. Engels is ook één van de officiële talen van Zuid-Afrika en na de val van de apartheid wint het steeds meer terrein als landstaal. Het Engels is ook één van de landstalen in landen zoals India (naast Hindi), Pakistan (naast Urdu), Bangladesh (naast Bengali), Israël (naast Hebreeuws en Arabisch), Singapore (naast Maleisisch, Chinees en Tamil) en de Filippijnen (naast Tagalog). De VS heeft geen officieel taalbeleid, maar het Engels is er de facto de landstaal. Bijna overal in de wereld is kennis van het Engels een belangrijk vak op school en een voorwaarde voor veel carrièrerichtingen.
Onderwijs
Het Engels is de eerste taal van onderwijs in alle landen waar Engels de officiële landstaal is. In veel landen waar Engels één van de officiële landstalen is, overheerst het in het onderwijs. Engels is ook een verplicht schoolvak in een groot en toenemend aantal landen waar het Engels géén officiële status geniet.
Media
De rol van het Engels in alle media groeit snel in hoeveelheid en belang, niet alleen in landen die van oorsprong het Engels als landstaal hebben, maar ook elders. Veel landen hebben ten minste één Engelstalige krant. Het aantal Engelstalige radio- en televisieprogramma’s neemt wereldwijd snel toe. Veel grote Europese steden hebben Engelstalige bioscopen en theaters. Vele schrijvers voor wie Engels niet de moedertaal is, publiceren tegenwoordig werk in het Engels, bovendien overheerst het Engels in de populaire muziek.
Auteurs: Sandy Fleming & Reinhard F. Hahn, 2002
Vertaler: Mathieu van Woerkom, 2002
Meer informatie: http://www.lowlands-l.net (Klik op “Resources” en op “Links” of “Offline Material”.)