Taalgroep
Indo-europees / Germaans / Westgermaans / Nederduits / Nederfrankisch
Gebied
Het algemeen Nederlands wordt als standaardtaal gebruikt en onderwezen in Nederland en Vlaanderen (Nederlandstalig gebied van België). In totaal is het Nederlands de taal van meer dan 21 miljoen Europeanen. In de lijst van de duizenden talen die er in de wereld gesproken worden, staat het Nederlands op de dertigste plaats.
Het Nederlandse taalgebied heeft geen scherpe grenzen. Van zuid-west naar noord-oost zijn dat Frans-Vlaanderen, de Belgische taalgrens, Brussel en de Duitse staatsgrens.
Status en onderwijs
Het Nederlands in Nederland heeft overal een officiële status en wordt in heel het land onderwezen.
Het Nederlands in België heeft in Vlaanderen (Noord-België) overal een officiële status. In 1963 werd de taalgrens in België vastgelegd. Nederlandstalige minderheden die in het Franstalige zuiden woonden, kregen in een beperkt aantal gemeenten faciliteiten, dit wil zeggen dat ze zich van het Nederlands mogen bedienen in contacten met de officiële besturen. Dat telt omgekeerd ook voor Franstaligen in het noorden. Brussel, de hoofdstad van België en historisch een Vlaams-Brabantse stad, is officieel tweetalig Frans-Nederlands. De meeste autochtone Brusselaars spreken nu Frans, maar hebben meestal Vlaamse voorouders die op een bepaald moment Frans als cultuurtaal hebben verkozen. Allochtonen zijn overwegend Franstaligen. Er is wel een grote neiging om de twee talen te kunnen spreken (belangrijk voor het raken aan een goede job).
In Wallonië kiest meer dan de helft van de leerlingen voor Nederlands als tweede taal.
Sinds 1955 wordt Nederlands onderwezen in de Duitse deelstaat Noord-Rijn-Westfalen en Nedersachsen. De omgeving van Emden en Bentheim en het Nederrijngebied was historisch Nederlands.
In Noord-Frankrijk is het Nederlands als keuzevak erkend. Er bestaan zowel officiële als vrije cursussen.
Geschiedenis
In de Nederlanden woonden, na het verdwijnen van de Romeinse overheersers, Franken, Saksen, Friezen en Angelen. Vooral de Franken zullen in de loop van de Middeleeuwen gebied veroveren. Het moderne Nederlands is dus gegroeid uit een vermenging van vele dialecten waarvan het Frankisch de basis vormde.
De 10 oudste teruggevonden woorden in het oud-Nederlands zijn:
wad (jaar: 107), twee (222), trecht (300), vlies(639), zaal (639), donk (694), ham (694), midden (694), mond (698), ruim (698).
De oudste periode voor het geschreven Nederlands begint ergens in de achtste eeuw. Oudnederlands loopt tot ongeveer 1200.
Van het Middelnederlands (1200–1500) bestaat al heel wat meer overgebleven literatuur.
Uiteindelijk zorgt het Nieuwnederlands voor het ontstaan van een geschreven standaardtaal. Dat gebeurt met de verschuiving van het taalkundig, economisch en cultureel centrum van de Zuidelijke naar de Noordelijke Nederlanden. Godsdienstige twisten zorgen ervoor dat de Nederlanden gesplitst raken. Veel mensen van het zuiden vluchten naar het noorden (of andere veiliger plaatsen in Europa).
In 1637 verschijnt in Leiden de Statenbijbel. De taal ervan is een bewust gekozen compromis tussen verschillende dialecten. Die bijbel zal heel lang als model dienen voor correct Nederlands.
In 1794 overspoelt het Franse leger de Nederlanden. In Zuid-Nederland wordt het bestuur verfranst. In het noorden blijft men het Nederlands gebruiken.
Na Napoleons nederlaag (Waterloo 1815) worden Noord en Zuid na een eeuwenlange scheiding weer samengevoegd.
Het Nederlands wordt overal de landstaal. De Franstalige burgerij van Zuid-Nederland voelt zich sterk benadeeld en zal uiteindelijk in opstand komen. Zo scheurt het zuiden zich af en wordt” België”, waar in toenemende mate alles verfranst.
De geboorte van de “Vlaamse Beweging” in de 19de en 20ste eeuw heeft er grotendeels voor gezorgd dat het Vlaams(Nederlands) stapje voor stapje in het noorden van België opnieuw een officiële status kreeeg. In 1898 erkent de gelijkheidswet in België het Nederlands als nationale taal naast het Frans.
In 1963 legt men in België de taalgrens vast.
Ondertussen was er kort na de Belgische omwenteling van 1830 al een overleg tussen Nederlandse en Vlaamse geleerden over een algemene Nederlandse taal. Ze congresseerden regelmatig. Het sluitstuk werd een titanenwerk: Het samenstellen van een “Woordenboek der Nederlandse taal”. Het eerste deel ervan (letter A – ajuin) verscheen in 1864 en het laatste volume pas op het einde van de twintigste eeuw! Het is trouwens het grootste en meest uitgebreide woordenboek ter wereld en is ook beschikbaar op cd-rom.
De bevestiging van de gemeenschappelijke taal van de Nederlanders en de Vlamingen komt er met het verdrag op 9 september 1980 van de “Nederlandse Taalunie”.
Literatuur
· Nederlands, het verhaal van een taal (Omer Vandeputte) Ons Erfdeel 1989
· Geschiedenis van de Nederlandse taal (M.C.van der Toorn) A.U.P. 1997
· Chronologisch woordenboek (Nicoline van der Sijs) Veen Amsterdam 2001
Auteur: Luc Vanbrabant, 2002
Meer informatie: http://www.lowlands-l.net (Klik op “Resources” en op “Links” of “Offline Material”.)
